اجزاء و عناصر حسابداری کدامند ؟

تعاریف کاربردی در حسابداری

 حسابداری یک حرفه مهم و اساسی در دنیای مدرن و پیچده مالی امروز است . سازمان ها و بنگاههای اقتصادی هر کدام به نسبت پیچیدگی و گسترش خود تا حد معینی درگیر این مهارت و فن هستند و افرادی که به این کار گمارده میشوند هم باید با توجه به وسعت و پیچیدگی سازمانی که در آن کار می کنند به کسب دانش و تجربه بپردازند . یک حسابدار خبره می داند که در این مقوله چه اجزا و عناصری باید مورد ثبت و نگهداری و تجزیه و تحلیل قرار بگیرند اجزا و عناصر حسابداری به شرح ذیل تعریف میشوند :

دارایی ها :

کلیه اموال ، مطالبات و سایر منابع متعلق به یک موسسه یا بنگاه اقتصادی که در نتیجه معامله ، رویداد های مالی و سایر عملیات های مالی بدست امده است و البته قابل شناسایی و تبدیل به پول هستند را دارایی می گویند این دارایی ها به منابعی هم که شامل منافع آتی میشوند هم گفته میشوند مهمترین منابعی که در این شرکتها و بنگاهای اقتصادی دارایی محسوب شده و در این لیست قرار می گیرند عبارتند از :

نقدینگی و بانک :

این دارایی شامل پول نقد موجود در صندوق و حساب های بانکی و چک های بانکی می شوند یعنی هر گونه وجه نقدی که در حساب شرکت وجود دارد یا به صورت چک موجود بوده و قابلیت نقد شدن را داشته باشد دارایی گفته میشود .

مطالبات یا بدهکاران :

شامل بدهکاران و اسناد دریافتنی و سفته های دریافتنی شرکت یا بنگاه اقتصادی از اشخاص دیگر می باشد .

حتما بخوانید : مالیات حقوق و دستمزد چیست ؟

موجوی های جنسی و کالا ها :

به اجناس و کالاهایی که موسسه در جریان فعالیت و عملکرد خود به قصد فروش یا تولید کالا یا مصرف در عملیات خود خریداری و نگهداری می نماید گفته میشود  موجودی های جنسی و کالاها به سه دسته مواد ، موجودی کالا و ملزومات تقسیم میشوند که هر کدام تعریف مربوط به خود را دارند .

دارایی های ثابت :

اموال با ثبات و بادوامی هستند که به قصد نگهداری بلند مدت خریداری و یا ساخته شده و در عملیات یک موسسه مورد استفاده قرار می گیرند برخی از دارایی های ثابت مانند زمین ، ساختمان ، ماشین آلات و اثاثیه و … می باشند. بنابراین در حسابداری یک حسابدار خبره و ماهر کسی است که این انواع دارایی را شناخته و بتواند آنها را تشخیص دهد مثلا وقتی به او گفته میشود شرکت دارای ۱۵ عدد ماشین برای تولید است بلافاصله بتواند در ذهن خود برای آن یک طبقه بندی درست کند و بگوید ماشین آلات جزو دارایی بوده و قطعا جزو دارایی های ثابت و با دوام است که در فرایند تولید استفاده میشود.

بدهی ها :

یکی دیگر از اجزا و عناصر حسابداری بدهی ها هستند باید مد نظر داشته باشید که بدهی ها با بدهکاران که جزو دارایی ها هستند متفاوت بوده و از نظر ماهیت و نحوه ثبت زدن هم با هم فرق می کنند و به هیچ وجه نباید آنها را با هم اشتباه بگیرید . بدهی ها تعهداتی است که یک موسسه در مقابل اشخاص یا موسسات دیگر دارد و از معاملات و رویدادها و عملیات های مالی گذشته ناشی شده اند و باید با پرداخت پول یا تحویل کالا یا محصول و یا انجام خدمات و ارائه سایر دارایی ها آن را تسویه کرد . بدهی ها انواع مختلفی دارد که شامل بستانکاران ، اسناد پرداختنی و وام ها هستند .

بستانکاران در اسناد و مدارک حسابداری چه مفهومی دارد ؟

بستانکاران تعهدات یک موسسه است که در اثر خرید نسیه اموال ، کالا و خدمات از اشخاص و موسسات دیگر ایجاد شده است که در گروه بدهی ها قرار گرفته و همانطور که اشاره شد باید به شیوه های مختلف مثل پول نقد یا ارائه محصول و غیره تسویه شود .

اسناد پرداختنی در اسناد و مدارک حسابداری چیست ؟

بدهی های ناشی از معاملات و عملیات ها و رویدادهای مالی یک موسسه که در ازای آن سند تجاری یا سفته یا برات صادر شده است اسناد پرداختنی هستند و به همان شیوه های قبلی هم باید این نوع بدهی پرداخت شود .

وام در مدارک حسابداری و مالی چطور تعریف می شود ؟

مبالغی که یک موسسه از بانکها و موسسات اعتباری و یا سایر اشخاص و موسسات قرض کرده و به موجب قرارداد یا اسناد تجاری مبادله شده دریافت می کند و  تعهد می دهد که اصل و فرع آن را ( منظور از فرع همان بهره وام است ) در موعد تعیین شده پرداخت کرده و یا اینکه در یک بازه زمانی بصورت اقساط برگرداند وام می گویند.

سرمایه :

از موارد دیگری که جزو اجزا و عناصر حسابداری محسوب میشود سرمایه  است سرمایه حق صاحب مالی صاحب یا صاحبان سرمایه یک موسسه نسبت به دارایی های آن موسسه را می گویند و در واقع از کسر بدهی های موسسه یا بنگاه اقتصادی از کل دارایی های همان موسسه یا بنگاه اقتصادی سرمایه بدست می آید . به بیان ساده اگر بدهی های موسسه خود را از دارایی های آن کم کنیم سرمایه حاصل می شود .

معادله حسابداری چیست ؟

معادله حسابداری که پایه و اساس کلیه محاسبات این حرفه را در بر می گیرد و دو طرف معادله هم باید با هم برابر و مساوی باشند در فرمول ذیل خلاصه میشود :

سرمایه +بدهی = دارایی

دو طرف این معادله بعد از انجام کلیه محاسبات باید مساوی باشد اگر مساوی بدست نیاید در این فرایند قطعا اشتباهی رخ داده است . معادله حسابداری از ترازوی حسابداری حاصل می شود :

گاهی معادله حسابداری به صورت های ذیل هم نوشته میشود :

سرمایه = دارایی – بدهی

بدهی = دارایی – سرمایه

معادله حسابداری به هر شکلی که نوشته شود در اصل موضوع تفاوتی حاصل نمیشود و دو طرف معادله باید با هم برابر باشند و صفر شود تا معادلات و محاسبات انجام شده در واحد حسابداری مورد قبول قرارگیرد در واقع این ترازو باید تراز باشد و تعادل داشته باشد .

درآمد در اسناد و محاسبات حسابداری به چه چیزی اطلاق میشود ؟

درآمد در اصلاح حسابداری بهای کالای فروش رفته یا خدمات انجام شده برای مشتریان و نتایج سایر فعالیت های عادی یک موسسه در یک دوره مالی که به تحصیل وجه نقد یا افزایش سایر دارایی ها و کاهش بدهی ها منجر میشود درآمد می گویند .

هزینه در محاسبات حسابداری چطور تعریف و محاسبه میشود ؟

شرکتها و موسسات و بنگاههای اقتصادی برای اداره امور و انجام فعالیت های مربوط به کسب درآمد مخارجی نظیر خرید مواد و کالا و پرداخت دستمزد ها ، اجاره آب و برق و سایر هزینه ها انجام می دهند که باعث خروج وجه نقد یا کاهش سایر دارایی ها و یا افزایش بدهی های موسسه می گردد که با این مخارج که منافع اتی ندارند هزینه گفته میشود .

در آمد در رابطه با هزینه ها چه تعریفی دارد ؟

برخی درآمد را افزایش ناخالص دارایی ها و کاهش ناخالص بدهی ها و هزینه ها را کاهش ناخالص دارایی ها و یا افزایش ناخالص بدهی ها که در نتیجه فعالیت های انتفاعی واحد تجاری به وجود آمده اند و در سرمایه تغییر ایجاد می نمایند تعریف کرده اند .

با یک مثال ساده همه آنچه را که تا اینجا توضیح دادیم به صورت عملی شرح می دهیم :

مثال :

• آقای رحمانی شرکتی را افتتاح کرده که در کار خرید و فروش دستمال کاغذی می باشد . اقای رحمانی مبلغ ۳۰۰۰۰۰۰ میلیون ریال به عنوان سرمایه اولیه در حساب بانک شرکت قرار داده است در این مرحله دارایی شرکت چقدر است ؟

با توجه به معادله اصلی حسابداری که دارایی = بدهی + سرمایه عدد ذیل بدست می اید :

دارایی = ۳۰۰۰۰۰۰+۰=۳۰۰۰۰۰۰ با توجه به اینکه شرکت بدهی خاصی در این مرحله ندارد دارایی همان ۳۰۰۰۰۰۰ ریال خواهد بود .

• آقای رحمانی مبلغ ۵۰۰۰۰۰ ریال از موجوی بانک را برای انجام امور شرکت به صندوق شرکت منتقل می کند در این شرایط معادله حسابداری چه تغییری می کند ؟

۳۰۰۰۰۰۰+۰=۲۵۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰ در این حالت فقط دارایی شرکت از بانک وارد صندوق شده و معادله تغییر خاصی نمی کند و دو طرف همچنان برابر خواهند بود .

• آقای رحمانی برای انجام امور شرکت ساختمانی به ارزش ۱۰۰۰۰۰۰ ریال خریداری می کند و بابت آن برای فروشنده چک صادر می کند معادله حسابداری در این شرایط چه تغییری می کند ؟

سرمایه +بدهی ها = بانک + صندوق + ساختمان

۳۰۰۰۰۰۰+۰ = ۱۵۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰+۱۰۰۰۰۰۰

در این شرایط ۱۰۰۰۰۰۰ ریال از بانک کم می شود اما دارایی جدیدی به نام ساختمان به دارایی های شرکت اضافه می گردد .

• برای ساختمان اقای رحمانی مقداری اثاثیه مانند میز و صندلی و و لوازم اشپزخانه به مبلغ ۵۰۰۰۰۰ ریال به صورت نسیه خریداری می کند معادله حسابداری به شکلی تغییر می کند ؟

در این حالت ۵۰۰۰۰۰ ریال دارایی به دارایی های شرکت اضافه شده است اما در مقابل به دلیل خرید نسیه ۵۰۰۰۰۰ ریال هم بدهی بوجود آمده است در این حالت شرایط حسابداری به شکل زیر تغییر می کند :

سرمایه + بستانکاران =بانک + صندوق + ساختمان + اثاثیه

۳۰۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰= ۱۵۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰+۱۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰

در هر صورت دو طرف معادله باز باید مساوی باشد .

• آقای رحمانی بابت پرداخت بخشی از بدهی خود مبلغ ۳۰۰۰۰۰ ریال به بانک چک پرداخت می کند در این حالت معادله حسابداری چطور میشود ؟

در این شرایط ۳۰۰۰۰۰ ریال از دارایی های بانک کم میشود و در عوض ۳۰۰۰۰۰ ریال هم از بدهی ها کسر می گردد .

سرمایه + بستانکاران = بانک + صندوق + ساختمان + اثاثه

۳۰۰۰۰۰۰+۲۰۰۰۰۰ = ۱۲۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰+۱۰۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰

• آقای رحمانی به دلیل اینکه ساختمانی که خریداری کرده است خیلی بزرگ است سه دنگ آن را به دوست خود به مبلغ ۵۰۰۰۰۰ ریال می فروشد معادله حسابداری را بنوسید :

یک دارایی به مبلغ ۵۰۰۰۰۰ریال کاهش پیدا کرده است اما دارایی دیگری به نام بدهکاران ایجاد شده است در نتیجه در کل دارایی تغییری نمی کند .

سرمایه |+بستانکاران = بانک|+صندوق+ساختمان +اثاثه+بدهکاران

۳۰۰۰۰۰۰+۲۰۰۰۰۰ = ۱۲۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰

• آقای رحمانی در پایان سه ماه اول سال در ازای فروش دستمال کاغذی مبلغ ۲۰۰۰۰۰۰ ریال درآمد نقدی کسب می کند معادله حسابداری را ینویسید ؟

دارایی به مبلغ ۲۰۰۰۰۰۰ ریال زیاد شده و در مقابل سرمایه هم زیاد میشود

درآمد +سرمایه+بستانکاران = بانک +صندوق+ساختمان+اثاثه + بدهکاران

۲۰۰۰۰۰۰+۳۰۰۰۰۰۰= ۱۲۰۰۰۰۰+۲۵۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰

• در همین سه ماه اول هم برای پرداخت هزینه های آب و برق و غیره مبلغ ۱۰۰۰۰۰۰ ریال از صندوق برداشت شده است معادله حسابداری چه تغییری می کند ؟

مبلغ ۱۰۰۰۰۰۰ ریال از دارایی صندوق کسر میشود و در مقابل هم از سرمایه شرکت کاسته خواهد شد .

درآمد – هزینه +سرمایه +بستانکاران =بانک +صندوق+ ساختمان +اثاثه +بدهکاران

(۲۰۰۰۰۰۰-۱۰۰۰۰۰۰+۳۰۰۰۰۰۰)+۲۰۰۰۰۰=۱۲۰۰۰۰۰+۱۵۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰+۵۰۰۰۰۰

انچه در مورد این معادلات و محاسبات باید توجه داشته باشید هزینه و درآمد به صورت غیر مستقیم روی سرمایه تاثیر دارند .

ترازنامه چیست ؟

معادلات حسابداری مانند شکلی که در بالا ارائه شد می تواند در یک ترازنامه وارد شده و نتایج در انتها جمع بسته شوند تا مشخص شود محاسبات حسابداری درست بوده است یا خیر در مورد مثال بالا ترازنامه به شکل ذیل بدست می اید :

همانطور که در ترازنانه هم مشاهده می کنید در مثال بالا با وجود تغییرات مختلفی که روی دارایی ها و بدهی ها بوجود امد در نهایت جمع دو طرف با هم برابر شد در حسابداری درست و دقیق در همه شرکتها و بنگاههای اقتصادی هم باید به همین گونه باشد و دو طرف معادله در هر شرایطی برابر گردد در غیر این صورت حسابدار باید بگردد کجا اشتباه کرده و یا اینکه چه سندی در مورد مخارج یا داریی ها ارائه نگردیده است هر گونه اشکال در ترازنامه می تواند سبب رد آن توسط مراجع مالی و مالیاتی گردیده و شرکت را دچار دردسر های قانونی و جرایم مربوط به آن کند. حسابداران باید نحوه کار با معادله حسابداری را به خوبی بلد بوده و توان رسم ترازنامه را داشته باشند و خودشان بتوانند ایرادات محاسبات را پایش کنند و این ایرادات توسط حسابرسان کشف و ثبت نگردد .

علاوه بر این موضوع هر موسسه خدماتی یا بازرگانی یا تولیدی حسابداری مربوط به خودش را داشته و حسابداران باید جزییات آن را بدانند و مثال بالا یک مثال کاملا ابتدایی برای درک مفاهیم این حوزه بود .