بررسی ماهیت صورت مغایرت بانکی

صورت مغایرت بانکی چیست ؟

صورت مغایرت بانکی از اسناد نظارتی و مهم در راستای صحت‌سنجی حسابرسی و عملیات‌های مالی انجام شده در یک نهاد پولی و مالی است که از ارزش بالایی در این حیطه برخوردار است. در این یادداشت ضمن بررسی ماهیت آن، تلاش می‌شود تا نکات کلیدی که در مورد تنظیم آن وجود دارد را بررسی کنیم.

در این یادداشت قصد داریم تا یکی دیگر از اسناد مهم حیطه حسابداری شرکت‌ها و سازمان‌ها را خدمت شما همراهان گرامی معرفی کنیم. این بار به سراغ صورت مغایرت بانکی رفته و تلاش کردیم ضمن بررسی دقیق ماهیت آن، نکات کلیدی در تنظیم و تحریر آن را بررسی کنیم. با ما همراه باشید تا در فرآیند گام به گام و منطقی صورت مغایرت بانکی را واکاوی کرده و به دقت مورد شناسایی قرار دهیم.

با اتکای به ترازنامه‌ها و صورت حساب‌ها

حفظ دقت در عالی‌ترین حد ممکن و اجتناب از خطا، یکی از موضوعاتی است که اساساً در طول حسابداری شرکت ‌ها و سازمان‌ها اهمیت دارد و باید به طور مستمر مد نظر قرار گیرد. یکی از ابزاری که در این راستا بسیار کاربردی و مهم است، ترازنامه ‌ها هستند که گاهاً با تهیه به صورت آزمایشی، کمک می‌کنند تا از صحت و سقم عملیات‌های مالی تا سرحد امکان اطمینان حاصل شود. پرداختن به ماهیت خود ترازنامه ‌های آزمایشی در حیطه اهداف این متن نیست اما نکته حائز اهمیت در این مورد، لزوم برابری ستون بستانکار و ستون بدهکار در خود ترازنامه است؛ این در مورد ترازنامه آزمایشی نیز صادق است. در یک ترازنامه سه حالت متفاوت ممکن است حادث شود:

·        برابری ستون بستانکار و ستون بدهکار در حالی که خطایی در عملیات مالی ثبت شده احراز نشده است

·        برابری ستون بستانکار و ستون بدهکار در حالی که امکان خطا در عملیات مالی وجود دارد

·        مغایرت ستون بستانکار و ستون بدهکار

دقت داشته باشید که با توجه به سه مورد فوق، متوجه خواهید شد که برابری ستون بستانکار و ستون بدهکار شرط لازم برای صحت مندرجات صورت مغایرت بانکی است اما شرط کافی نیست. شرط کافی نبود مشکل در صورت مغایرت بانکی ، احراز صحت و سقم تک تک عملیات‌های ثبت شده است که باید با بررسی موردی و جزئی اثبات شود.

صورت مغایرت بانکی و ماهیت مالی آن

اما در مورد خود صورت مغایرت بانکی باید گفت که در اصل این یک سند مالی مشتمل بر لیستی از عملیات‌های صورت گرفته در یک حساب بانکی خاص است. با استناد به این لیست می‌تواند وجود مغایرت و خطا در اسناد حسابداری (ترازنامه) را متوجه شد؛ البته در صورت احراز این موضوع در گام‌های قبلی، می‌توان علت خطا را مورد ارزیابی قرار داد. در این لیست تمام واریز‌ها، برداشت‌ها و پرداخت وجوه با ذکر جزئیات بالایی ثبت شده است و این باعث اهمیت صورت مغایرت بانکی خواهد شد. بدیهی است که با دقت در این لیست و ترازنامه ‌های موجود می‌توان با دقت مغایرت‌ها را تشخیص داد.

دقت داشته باشید که ترازنامه‌های مالی، تصور یک حسابداری نسبت به وضعیت و امور مالی یک شرکت است، لیست تراکنش‌ها واقعیت وضعیت مالی یک شرکت است. بدیهی است که گاهاً تصور با واقعیت همخوان نیست که در این صورت باید این موضوع بررسی شده و علت آن درک شود. این مغایر بدون تصور حسابدار از وضعیت مالی و واقعیت وضعیت، در صورت مغایرت بانکی بازتاب پیدا می‌کند. همین مسئله باعث شده تا صورت مغایرت بانکی به عنوان یک ابزار نظارتی مستند و منطقی، اهمیت بالایی داشته و حسابداری صورت مغایرت بانکی نیز به یکی از حساس‌ترین حیطه‌های امور حسابداری شرکت ‌ها بدل شود.

با وجود این سند نظارتی مهم و کاربردی، در عمل امکان وقوع خطا در سیستم حسابداری به صفر می‌رسد

حتما بخوانید : ۱۰۰ اصطلاح مهم حسابداری و حسابرسی را که باید بدانیم

ایجاد مغایرت بانکی ناشی از چه رخدادهایی است؟

عوامل مختلفی می‌توانند بین مانده حساب نظری و مانده حساب واقعی تفاوت ایجاد کنند اما در ادامه شاهد رایج‌ترین موارد این حیطه خواهید بود:

·        ارائه نکردن چک‌های صادر شده به بانک تا تاریخ دریافت صورت مالی مد نظر از بانک

·        وصول چک‌ها یا سایر تعهدات مالی ارائه شده و ارسال نشدن اعلامیه بستانکار به موازات آن توسط بانک

·        کم شدن مبلغ حساب با مواردی مانند کارمزد جزئی برای امور بانکی بدون درج دقیق اعلامیه بدهکاری

·        عدم ثبت صورتحساب دریافتی نقدی حساب به علل مختلفی مانند تحویل در خارج از ساعات اداری تعیین شده یا در ساعات پایانی تایم اداری

·        وقوع خطا در ثبت رقم واریز یا برداشت توسط بانک

·        وقوع خطا در رقم فیش واریزی یا چک صادر شده توسط حسابدار

چگونه می‌توان یک صورت مغایرت بانکی تنظیم کرد؟

سه روش متداول برای تحریر و تنظیم صورت مغایرت بانکی وجود دارد، که در ادامه به آن اشاره خواهد شد:

۱)مبنا بودن صورت حساب بانکی: همانطور که از نام آن پیداست در این شیوه برای تنظیم صورت مغایرت بانکی ، برخی تعدیلات بر مانده بانک بر اساس دفاتر اعمال شده و به مانده بر اساس صورت حساب بانکی می‌رسیم.

۲)مبنا بودن دفاتر: در این شیوه، مغایرت بانکی با کمک اعمال تعدیلات از صورت حساب به مانده واقعی رسیده و مبنای تعدیلات دفاتر است.

۳)مبنا بودن مانده واقعی شرکت: در این شیوه حسابداری در راستای تنظیم صورت مغایرت بانکی از مانده مطابق با دفاتر حرکت کرده و مطابق با صورت حساب‌های موجود به مانده واقعی می‌رسیم.

هر کدام از روش‌های فوق به فراخور موقعیتی که حسابدار در آن‌ها قرار دارد عملی بوده و باید به کار گرفته شوند. اینکه هر روش چه مزایا و معایبی داشته و در چه شرایطی کاربردی هستند کاملاً به تجربه و دانش حسابدار بستگی دارد و امری زائیده خلاقیت و درک موقعیتی بالاست.

گام‌‌های مختلف حسابداری صورت مغایرت بانکی

در گام اول، به منظور تنظیم صورت مغایرت بانکی ، باید تمام اقلام مندرج در دفاتر و صورت‌حساب‌ها گردآوری شده و مورد بررسی قرار گیرند. در این مرحله باید بررسی ستون بدهکار  ستون بستانکار در رأس امور بوده و برای انطباق آن‌ها تلاش شود.

در گام دوم باید در مورد وضعیت همه اقلام ثبتی در مرحله پیشین صحت‌سنجی صورت گرفته و تعیین وضعیت شوند. اقلام چهار حالت مختلف دارند: باز بدهکار دفاتر شرکت، باز بستانکار دفاتر شرکت، باز بدهکار صورتحساب بانکی باز بستانکار صورتحساب بانکی. حالت پنجمی که روتین نیست و در واقع خطای بانک یا حسابدار در صورت تهیه شده هستند. این اشتباهات معمولاً علل رایجی دارند: ثبت غلط اعداد، ثبت غلط نوع عملیات(بدهکاری به جای بستانکار یا بالعکس) یا تداخل در حساب‌های مختلف و ثبت عملیات حسابی دیگر در صورت مغایرت بانکی مد نظر

در گام سوم و نهایی نیز کافیست تا مغایرت‌های موجود را بر مبنای موارد فوق دسته‌بندی کرده و صورت مغایرت بانکی را به رشته تحریر درآورید.